Đầu tư toàn cầu năm 2023 và triển vọng

Báo cáo Đầu tư thế giới tính đến tháng 7/2023 của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và phát triển (UNCTAD) tiết lộ mức thâm hụt đầu tư hàng năm ngày càng gia tăng khi các nước đang phát triển phải đối mặt khi nỗ lực đạt được các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) vào năm 2030. Khoảng cách hiện nay là khoảng 4 nghìn tỷ USD mỗi năm,  tăng từ 2,5 nghìn tỷ USD vào năm 2015 khi SDG được thông qua.

DÒNG TIỀN ĐẦU TƯ GIẢM TRONG NĂM 2023

Báo cáo cho thấy đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) toàn cầu đã giảm 12% vào năm 2022 và phân tích chính sách đầu tư và xu hướng thị trường vốn tác động như thế nào đến đầu tư vào SDG, đặc biệt là năng lượng sạch. Các nước đang phát triển cần đầu tư vào năng lượng tái tạo khoảng 1,7 nghìn tỷ USD mỗi năm, nhưng chỉ thu hút được 544 tỷ USD vốn FDI vào năng lượng sạch vào năm 2022.

Mặc dù đầu tư vào năng lượng tái tạo đã tăng gần gấp ba kể từ năm 2015, nhưng phần lớn số tiền này lại chảy vào các nước phát triển.

 Theo Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), ước tính sơ bộ trong quý 1/2023, dòng vốn FDI toàn cầu đã tăng gấp ba lần so với mức thấp nhất 5 năm qua được ghi nhận trong quý 4/2022, đạt 440 tỷ USD. Tuy nhiên, so với cùng kỳ năm trước, dòng vốn FDI toàn cầu vẫn thấp hơn 25% so với mức ghi nhận trong quý 1/2023.

Những nước nhận dòng vốn FDI lớn nhất trên toàn thế giới trong quý 1/2023 là Hoa Kỳ (109 tỷ USD), Brazil (21 tỷ USD) và Trung Quốc (21 tỷ USD). So với các năm trước, dòng FDI vào các quốc gia dẫn đầu này đang có xu hướng đi xuống. Hoạt động mua lại và sáp nhập M&A toàn cầu tiếp tục có xu hướng giảm, với nguyên nhân có thể đến từ các điều kiện tài chính được thắt chặt lâu, các vấn đề căng thẳng địa chính trị và lo ngại về một cuộc suy thoái sắp xảy ra. Triển vọng đầu tư toàn cầu năm 2023 vẫn chưa chắc chắn, với giá trị thương vụ M&A tiếp tục giảm trong quý 1/2023.

Các nguồn vốn FDI đầu tư ra ngoài nhiều nhất trên toàn thế giới là Hoa Kỳ (110 tỷ USD), Đức (57 tỷ USD) và Trung Quốc (50 tỷ USD).

Dòng vốn FDI của OECD đạt 185 tỷ USD trong quý 1/2023, tăng so với mức âm được ghi nhận trong quý 4/2022. Tuy nhiên, mức FDI vẫn thấp hơn 38% so với mức được ghi nhận trong quý 1/2022.

Dòng vốn FDI đầu tư từ OECD đã tăng gấp 7 lần trong quý 1/2023, lên 359 tỷ USD, so với mức thấp lịch sử được ghi nhận trong quý 4/2022. Tuy nhiên, so với cùng kỳ năm trước, dòng vốn FDI chảy ra của OECD giảm 25% so với quý 1/2022.

Số lượng dự án đầu tư quốc tế được công bố tại các nước đang phát triển trong các lĩnh vực liên quan đến Mục tiêu Phát triển bền vững (SDG) đã tăng 15% vào năm 2022. Tuy nhiên, mức tăng trưởng không cân bằng, với một số lĩnh vực SDG chỉ có tiến triển chậm. Nó cũng không đồng đều, với xu hướng tiêu cực ở các nước kém phát triển (-9%) và trì trệ ở nhiều nước đang phát triển khác.

Dữ  liệu sơ bộ cho nửa đầu năm 2023 cho thấy số lượng dự án ở các nước đang phát triển đã giảm 7% so với nửa đầu năm 2022.

Đánh giá của UNCTAD vào giữa chương trình nghị sự năm 2030 cho thấy mức thâm hụt đầu tư hàng năm ngày càng gia tăng mà các nước đang phát triển phải đối mặt khi nỗ lực đạt được SDG vào năm 2030, vào khoảng 4 nghìn tỷ USD. Hơn một nửa trong đó, tương đương 2,2 nghìn tỷ USD, chỉ liên quan đến quá trình chuyển đổi năng lượng. Nếu muốn đáp ứng nhu cầu đầu tư cho SDG đến năm 2030 thì phải có khoảng 30 nghìn tỷ USD đầu tư bổ sung trong 8 năm tới.

Sự gia tăng này là kết quả của sự thiếu hụt dòng vốn đầu tư kể từ năm 2015, kết hợp với ảnh hưởng của nhiều thách thức toàn cầu, bao gồm đại dịch và các cuộc khủng hoảng lương thực, nhiên liệu và tài chính. Các nước đang phát triển cần đầu tư vào năng lượng tái tạo khoảng 1,7 nghìn tỷ USD mỗi năm nhưng chỉ thu hút được 544 tỷ USD vốn FDI vào năng lượng sạch năm 2022.

Trong nửa đầu năm 2023, cơ sở hạ tầng (bao gồm cơ sở hạ tầng giao thông, sản xuất, phân phối điện và viễn thông) là lĩnh vực SDG duy nhất chứng kiến sự gia tăng về số lượng dự án (+3%) và giá trị (+4%). Số dự án đầu tư quốc tế giảm ở tất cả các lĩnh vực khác: năng lượng tái tạo (-15%), nước, vệ sinh  (-47%), hệ thống nông sản thực phẩm (-11%), y tế và giáo dục (-9%).

Đầu tư SDG vào các nước chậm phát triển trong nửa đầu năm 2023 tiếp tục xu hướng giảm (-13%) kể từ đại dịch (giá trị tăng đáng kể do một dự án greenfield lớn duy nhất được công bố vào tháng 3/2023 khi một tập đoàn quốc tế từ Arab Saudi, Đức và Ai Cập đã ký thỏa thuận với Chính phủ Mauritania về dự án hydro xanh trị giá 34 tỷ USD). Năm 2022, các nước kém phát triển nhận được tỷ trọng dự án đầu tư liên quan đến SDG thấp nhất từ trước đến nay trong nhóm các nước đang phát triển nói chung, giảm từ 6,4% năm 2021 xuống 5,1% vào năm 2022.

NHIỀU CƠ HỘI ĐẦU TƯ MỚI

Ngày 20/10/2023, Diễn đàn Đầu tư thế giới lần thứ 8 của UNCTAD đã kết thúc với lời kêu gọi mạnh mẽ tới các nhà đầu tư công và tư đóng vai trò then chốt trong việc định hình lại nền kinh tế thế giới và nắm bắt các cơ hội mới nổi do chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi ngành nông nghiệp và y tế mang lại và các giải pháp thay đổi để phát triển bền vững (UNCTAD, 2023).

Sự kiện kéo dài một tuần này chứng kiến sự quy tụ của 8.000 người tham gia, bao gồm các quan chức chính phủ, tổ chức quốc tế, các nhà hoạch định chính sách, 700 giám đốc điều hành (CEO) và nhà đầu tư, các quỹ tài sản có chủ quyền, các sàn giao dịch chứng khoán bền vững và các tác nhân quan trọng trên thị trường vốn.

Được tổ chức trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu bị phân mảnh, diễn đàn đề cập đến tác động sâu sắc đến thương mại và đầu tư, trong đó đầu tư trực tiếp nước ngoài tiếp tục suy thoái suốt nửa đầu năm 2023.

Đối với các tổ chức khác, bản cập nhật quý 4/2023 của Viện Đầu tư BlackRock cho thấy có rất nhiều cơ hội đầu tư, nhưng chúng đã khác với những cơ hội trước đây. Ba chủ đề đầu tư cho triển vọng giữa năm 2023 đang được giữ chặt, xoay quanh các cơ hội mới và khai thác các chủ đề lớn. Các chủ đề này bao gồm sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo, sự tái thiết lập toàn cầu hóa được thúc đẩy bởi địa chính trị và sự chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp.

Báo cáo Đầu tư năng lượng thế giới năm 2023 của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cung cấp tiêu chuẩn toàn cầu để theo dõi dòng vốn trong lĩnh vực năng lượng và xem xét cách các nhà đầu tư đánh giá rủi ro và cơ hội trên tất cả các lĩnh vực cung cấp nhiên liệu và điện, khoáng sản quan trọng, hiệu quả, nghiên cứu và phát triển cũng như tài chính năng lượng.

Báo cáo tập trung vào một số đặc điểm quan trọng của bối cảnh đầu tư mới đã được nhìn thấy, bao gồm các chính sách hiện có nhằm tăng cường khuyến khích chi tiêu năng lượng sạch, lăng kính an ninh năng lượng mà nhiều khoản đầu tư hiện đang được xem xét, chi phí phổ biến và áp lực lạm phát, doanh thu tăng mạnh do giá nhiên liệu cao mang lại cho các nhà cung cấp truyền thống và ngày càng có nhiều kỳ vọng ở nhiều quốc gia rằng các khoản đầu tư sẽ phù hợp với các giải pháp cho cuộc khủng hoảng khí hậu.

Triển vọng đầu tư toàn cầu của RBC Global Asset Management cho mùa thu năm 2023 cho thấy nền kinh tế toàn cầu đang chậm lại do chi phí vay cao hơn và điều kiện tài chính thắt chặt hơn đè nặng lên hoạt động. Lãi suất ngắn hạn có thể sắp đạt đến đỉnh điểm, trái phiếu hấp dẫn hơn so với trước đây và thị trường chứng khoán có thể dễ bị điều chỉnh nếu suy thoái kinh tế xảy ra.

Triển vọng đầu tư giữa năm 2023 của Morgan Stanley cho thấy nền kinh tế toàn cầu chậm lại và trở nên khác biệt hơn vào nửa cuối năm 2023, do lạm phát dai dẳng và chính sách tiền tệ thắt chặt của các ngân hàng trung ương. Các nhà đầu tư sẽ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm những cơ hội kiếm được nhiều tiền hơn tỷ suất lợi nhuận phi rủi ro. Đối với các nhà đầu tư, điều này có thể đòi hỏi các chiến lược khác nhau tùy theo khu vực – tấn công nhiều hơn ở châu Á và phòng thủ nhiều hơn ở Mỹ và châu Âu...

Hoạt động đầu tư vào lĩnh vực xanh (Greenfield)  toàn cầu vẫn tích cực vào năm 2022, mặc dù số lượng dự án vẫn ở dưới mức trước đại dịch.

ĐẦU TƯ VÀO LĨNH VỰC GREENFIELD 

Trong 8 tháng đầu năm 2023, một số quốc gia đã đăng ký thông báo về đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực Greenfield nhiều hơn so với bất kỳ năm dương lịch nào trước đó, đặc biệt là trong lĩnh vực xe điện (EV), chất bán dẫn và năng lượng.

Sáu quốc gia gồm: Maroc, Malaysia, Iraq, Israel, Cộng hòa Dân chủ Congo và Phần Lan, đã ghi nhận các dự án FDI cam kết vào lĩnh vực Greenfield có tổng giá trị cao hơn bất kỳ khoảng thời gian 12 tháng nào trước đây (FDI Intelligence, 2023).

Maroc là điểm đến thu hút FDI hiệu quả nhất. Theo FDI Markets, năm 2023, vương quốc này đã thu hút gần 34 tỷ USD các dự án FDI mới, gấp đôi mức cao nhất mọi thời đại trước đó là 15,8 tỷ USD được thiết lập vào năm 2008.

Quốc gia Bắc Phi này đã chứng kiến làn sóng đầu tư từ các công ty Trung Quốc, đặc biệt là vào chuỗi cung ứng xe điện (EV); đồng thời, thu hút các dự án FDI lớn trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, hóa chất và du lịch...